Sunday, November 30, 2008

ZOUGAM leh GAN KHAWINA

- T. L. Lama, Aizawl, Mizoram

AA KHAWI (POULTRY):

Aa(Chiken) hi khawvel mihingte saneh laha kidupen leh a tui pen ahi a, khawvel mihingte gankhawi (Domestic animal) tampen zong ahiding agingtat huai hi. khawvel munchin ah singtang kho neu pen apat khopi thupite tan in Aa aki mu in Aasa akine hi. Tambang a mihingte sadupen Aasa ahizieh in apoimawna (demand) asang mama a, Aa khawi tampi ten a khangkhiatpi uhi.

Aa khawi hi nehawlna hoitah leh mitampiten a hausatpi uh ahi a. Khawpisung leh singtang ah Aa khawi hi summuna hoitah ahi chi thei in sawlkal inzong mipi te makhualna pen in ana nei in Aa khawite sum leh pai a panpi nan loan apezing hi. Atangpi in khopisung a Aa khawiten broiler (Farm) Aa akikhawi tangpi a, Broiler Aa tehi hathum sunga piching ahizieh in summuna hoitah leh lawhtah ana hi hi. Ei Zou sungah broiler Aa khoi aki umlou seng sia, Broiler Aa khawi ding in sum nei masat leh taimat angai mama hi. Ei Zou te sumnei lou kitamzaw leh asum neideu ten buaipi pailou uh ahi zia in Broiler Aa khawi ahi tam sihi. Singtang A ate ahi leh buaipi tham chin kikhawilou in eima nekhawm deing Singtang inn sua chin ah aki khawi chiat a, I Zou? Singtang Aate hi bangchibang a khawi ne leh tam u n aching e chi anuai a banh in zil chian vai.

AA LEH ZOU TATE KIZOPNA:

Aa khawihi ei Zouten ipu ipa ua pata I gankhawi tampen uh ana hia, Aa in I nam tawndan(Culture) ah mun poimaw tah a lua hi. Kristian akihi masang apat in Aasa hi isadu pen uhleh igan ngaisat pen uh ahizia in singtang innsuan chin in Aa akikhawi chiat leulou hi. Damloute Aakang a anakithoi in, hiang leh san kikawm chiang in Aa ana kigou zel in, Tu leh ta kikawmte Aa kitha in, pute tuten ang kawm chiang un Aanou ana kipuosah zel hi. Ipu ipa ten Aa hi itna kilah sahna leh mathe/maipha suina in ana kizang a, Singtanga Aa hau leh Aa khawi theite hi hampha leh vangnei na in ana kingai hi.

SINGTANG AAH KHAWIDAN:

Singtanga I Aa khawite uhi Zou(local) Aa hi in eima nehding leh hahsatni damlou hi-taanni chianga zuoh dingin ana kikhawi tangpi hi. Singtang khuo innchin a Aa khawilou ki umlou in, azawng pen in zong pini pithum anaki khawi in Aa khawi loute mithase leh mivangsie khat bang in anaki ngai hi. Aa khawi hi sangtang leh khopi sung a gankhawi noppen, awlsam leh gim huailou pen ahi a, zingkal chiengin aagil/abu apat sua/ha khie in anpaah/antang neukhat the/pie akipia a, sun nitum in an thai in nitah chiengin agiil lam ahing zuan ua, a lutkim chiang un a kot ava kikhah mai hi.

AAH KHAWI SINGTANG HAUSATNA AHI:

Ei Zou tate ipu ipa khang apat singtang louhou a nehawl in gimtah a nasem in ne ihawl ua, nitangsa leh guapi huipi thua in kum tungtawn in loulam zuan a kuan in kumkhat nekhawp lah imu hamham zel uhi. Tuabang gim leh thatawl a inasep pen uhi khovel mihingte nehawldan gimhuaipen leh mawl/changkanglou pen ana a, ei ten tunitan a hengkhiat sawmlou a lou ihaw nalai uhi iluingsim uh kiheng loudasn leh tulai khovel imupha loud an uh kilahna khat ahihi. Tuazia in singtang a um hileizong nehawlna hoizaw changkangzaw leh lawzaw gim huailou zaw ingaitua uh angai hi.

I singtang gam a nehawlna hoimama tha leh zung sengna umlou, guapi huipi leh nitangsa dou ngailou a innzaang a sum tampi muna leh kum 4/5 a hausat khiat theina ipu ipa khang apa I sumkul a Gou manpha kiphum gu khat a um a, Tuami khu bangma dang hilou in isingtang Aa khawi te uh ana hihi.

Aa hi khawvel mihingte saneh lah a tuipen leh kidu pen michin nethei pen leh mu awlsam pen ahi hi. Khopi sung ah mite sane pen ahizia in aman atam in demand zong a sang mama a, Aa khawi leh Aa zua te ahausa un aki ningching thei mama uhi. Igam ah singtanga I Aa khawite uhi Kg. khat ah Rs.90-100/- lah in akilei tangpi a, Aa pumkhat 1.1/2kg.-2.1/2 kg kikal velin agih(weigh) thei hi. Aa pumkhat 2.kg. laha I zua theileh Rs. 180-200/- lah aki khong/mu thei a, pum 10 zua thei talei Rs.1800/-2000/-(Sangkhat zagiat leh sangni)lah aki mu theipai hi. Singtang Aa pum 100/-lah khawi in pumkhat kg.2 a gihin zua talei Rs, 18000/-20000/- amu/lahlut thei ding hi. Kumkhat ah Aapum 300 lah zua khie thei talei Rs.54000/-60000/-lah amu theiding hi. Kumkhat sunga sum Rs.54000/-60000/- mukhiat theina nasep ding I singtang gam ah avang mama ding hi. Singtangpa khat in Kumkhat a Aapum 300 a zua khiat thei leh ahakhat law(salary) Rs.4500/- achingpha hi. Hakhat a Rs.4500/-law thei hi solkal nasem khat halaw tawh akibang china ahi a, Singtang Aa khawi in chitahtah in thapi/sitha tawh pang lei hakhat a Rs. 10000/- val amu thei nalai hi.

Tambang a I sumkul a GOU manpha kiphumgu chi ina theilou zia un singtang louhou in doupi nisa leh huipi guapi thua in genthei tah in ina um ua, tu in GOU manpha kiph gu umna thei in alaih khiat hasatlou dan ithei ta uhi. Tuami Gou manpha kiphum laih khie hat hat ahausa masa ahi zia in Zou tate Gou kiphum gu laikhie ding a ikipat pai uhi apil huaipen hi.

AAH KHAWI ZOUGAM ECONOMIC KHANTOUNA:

Aa khawi hi mimal khantou leh hausatna hoipen ahiban ah I Gam leh Nam khantou nading a hoipen leh noppen ahihi. Aa pumkhat (1.1/2 - 2kg)hi Rs.180/--200/-velin zuoh in kumkhat ah Aapum 300 lah zuohtalei Rs. 54000/-Rs.60000/-(Singnga sangli leh singgup) kikal a amu/lalut theiding hi. I Zou khua khat ah inn 20 in Aa khawi in, innkhat in kumkhat sungin Aa man ah sum Rs.54000/-60000/- lalut taleh, kumkhat sunga tuami khua inn 20 te Aa khawi zia in akhua economy(Sum lalut/income) Rs.648000/-- 720000/- in a khangtou ding hi. Zoukhuo sawmni ah inn 20 in Aa khawi chiat taleh Kumkhat ah Rs.12960000/- - 14400000/- (Crore sawmlehni lakh kua leh sing gup apat Crore sawm lehli leh lakh sawmli) in Zougam economy akhangtou ding hi. Singtangpa khatin Aa khawi chauh abuoipi a kumkhat sunga Rs.54000/-60000/-man Aa zuakhie theileh tuapa halaw (Monthly salary) Rs.4500-5000/- atung/chingpha thei hi. Singtang nasep a mikhat in hakhat a Rs.4500-5000/-kikal alawthei nading dang a umsihi. Singtang getlou khopi sung ah zong khut nasep apat hakhat a Rs.4500-5000 kikal law khiat nading avang mama hi. (Atung aAa khawi apat summu dan ding tehi atangpi a bawlthei ding a sut ahia, Aa khawitute taimat leh kipiazaw dan a zil in asang a tamzaw leh tawmzaw thei ahihi

AAH KHAWI A KIPAT DAN DING:

Aa hi I singtam gam a pianglah amantam pen leh nehawlna hoipen ahi ahia, isangtang nahawlna lou nasep gimhuai leh thatawl huaitah pen nasep nop leh thagimna leh thatawlna umlou a sum leh pai tampi neitheina a heng khiat nadingin singtang Aa khawi ahihi. Singtang Aa khawia hausat dan ding ahileh:

Amasa pen a Aapi eima lemtang dan a zil alei mai ding ahi. Etsahnan: Aapi nileh thum a bulpat phawt ding ahia, Aapi khat leh ni lei nading neilou leh muzou talawmlou aki umding agingtat huaisia, aki umkha taleh zong beidawng louleh kinawlou a tambanga bulpat mai ding ahi. Amasapen a Aa noukhat khawi piching photding ahia, (Singtang ah anou khat mu/nei nadingpen silhahsa ahisia, suma leiding ahileh zong sawmni lah man ahigiap dinghi) I Aa nou khawi pen ang pichinga tui athah chienga aatamthei bangpena anou keusah ding ahi. I singtang Aa tehi atangpiin tang10-20vel atuithei hi. Anouteng hoitaha piching leh Aa gual 10-15 lah akinei thei ding hi. Tuate lah a Aa gual 10 vel tui thahsah kia in Aapi khatin tui tang 10 chiat keuh taleh Aanou 110 nei aki ding hi. Aanou 100 teng ang piching chiangin Aapi pumkhat Rs.150/- 180/-man in Aa pum 70 vel zua thei talei sum Rs. 10500/-Rs.12600/-(aletleh neudana zilin) amu/lahlut theiding hi. Rs. 10000/- (singkhat) lah sum ing nei chiang in I Aa khawi nading a poimaw te akilei thei ta ding hi. Adang 30/40 vel tuisah kia talei Aanou 300/ 400lah aneikia thei nalai hi. I singtang Aa tehi kumkhat ah 2/3 vei vel atui man a, Aapi khat apat kumkhat sungin Aa 200/300 lahvel aneithei hi. Tuachia Aa nou 300/400 lah ahing let a I zua khiat chiang in kining ching tah in ikhawsa/hing thei ta ding hi.

I Singtang A ate hi Hagup(6 month) apat Kum khat sungin atui(Lay egg) man a, Khatvei a tui atha zou leh hathum zaw chiang in atuikia pai hi. Kumni sung in Api khat apat Aa 300/500 kikal in apung (Khatbe zualou leh nelou a ikhawi leh) man hi. Tua ahileh Aa khawi a nehawl sawm tahtah ten Aapi tuitha paithei ding 10(sawm) in bul pan leh kumni sung in 2000-5000 tan in apung thei ding hi. Aanou khat ann ipia hoipou leh kumkhat sung in Kg.1 ½ - 2 ½ (Kg. khat leh akim apat kg. nileh akim) tan in agih thei a, kg 1 Rs. 100 hi taleh Rs. 250/- in azua thei ding ahi.

AA KHAWI DAN DING:

Singtang innchin ah Aa kikhawi chiat leh pini pithum neisa ngen leh tampi khawisa te zong kium ahiman in, tuabanga Aa khawisa te adingin bangma buai huaina, lungkhampi leh hasatna ding a um sihi. Aa khawisa leh ana neisa ten asang a tamzaw neibe nading a khawipung ding ahi mai hi.

Aa hi I gankhawi lah pungbai pen ahizia in 300/400 neina dingin hunsawt angai sia, Aa 300/400 khawihi buaipi tham ching leh bawl tahtaha bawl a ngai tading hi. Tuachia Aa ing hauh chiang un I huan sung leh inn gei lah a lemtan na mun a Aa khawi nading ft20-100 kimvel(sq.ft).(Aa ineitam dan a zil a lien) daikaih (Silen hitheileh duthusam ahihi) maiding ahihi. Aate lenkhum theilou dingkhawpa sang a daikaih a,ahilouleh atung zong silen kai khum/khu a tuami sunga I Aa khawite ha/sua maiding ahi hi. Aa 300/400 lah khawi dingin Aa an neding antang leh vaimin pia thei thei pieh a, I Aa khawite athaua agih ding ideileh broiler Aa thauna an leh athau theinading a ithei te pia maiding ahi hi. ( Aa khawidan T.V. akamu na ah Silen(goat proof/steel net) ft. 6/7 vel asang ft. 40 sq. vel alian in a im ua, atung zong silen neudeu in akai ua, tuami sung ah Aanou te ka nading innneu alam kia in, atui thate tui awp nading asang deu ah bawl in Aa 200/300 vel akhawi uhi).

Aa khawi sa leh ana khawi ngailou a alawdan thei a Aakhawi akipat ut te theiding a poimaw penkhat ahileh sum nei in Aa khawi nading silen lei in Aa khawi masang in adai idei bang a lian a bawl/kai masa in tuanah Aapi 20/30 lah tawh kipan pai theilei duthusam ahia, tuabang a ikipat thei leh kum khat sung in sum tampi aki mu/lalut man ding hi. Hinanleh leh eite sum neisa/Capital neilou akipan dingten I phatan leh inei khawm khawm (Atawm/atam) tawh kipat phot a, awl awl a masawn touzel a ineizaw chiang a alian leh pichingzaw a bawltou zelding a lungsim sian/lemguat a, kinawlou leh ngala lou a bulpat phawt ding ahi.

Etsahnan: A tung a bang kigente bang a Aa khawi hoi nasah a Aapi 3 leh 4 vel abulpata, hoitah a ang tui ua anou angkeuh chiangin Aanou 40/50 lah vel ing nei ding hi. Tuateng ang pichin chiang a atuitha ding 10(Eima deizatzat)vel khen a, adang 20-30 lah vel zua khe lei sum 4000/5000/-la akinei thei ding hi. Sum 4000/5000/- toh adai kaih nading silen lei a deibang a dai kai ding ahi. Tuachia Ha 2/3 (2/3 months) chiang in zua ding ahing um kit ding a, tuate zua kia in isum mu te tawh ipoimaw te lei kia talei aban poimaw ding aum seng nonsihi. Tuachin kum khat/ni sung in Aa khawi nading a poimaw teng anei thei paiding a, adangte zua kit chiang in sumpi ngailou in alep(Profit) ngen ang hi tading hi.

Tambang a sil neunou khat abulpat a awl awl a masawn a hing law ching tou a kining tah a um hi hinkhua nopna limna leh kipana ahia, mitten zong angaisang un akipa pi mama uhi. Mani ki toudel a milaw chingte kipana hi mihausa leh Sum hau sa te lawchin na sang in akipana leh alimna uh degree napi tah in asang zaw hi.

Singtang Aa te hi khumlou a huanning daikawm a haina leh gan hing te ane zia ua thau leh khangthei ahi a, khum ding ahisih hi chi koipou in ngai dan akinei chiat hi.Hinanleh ei te Aa khawi dan hi Summu sawmna tahtah tawh kikhawi hilou in, buaipi ngaiseng lou, amang/pul in atha leh si-al guta in amat chiang a zong hehna(lost) um senglou. Itna leh lungsim natna umlou nading a tam khawi ngamlou a tawm nounou kikhawi ahizia in ann zong aki hoipia sia,zingkal a anntang/ annpa neukhat ipia kan kipe nonlou in banteng ganhing leh louhing te ne a agil va nading akihawl u ahizia a tuabang ngaidan inei det uh ahihi. Singtang Aate hi summuna leh nehawlna ding a tampi ing khawi chiang in Guta leh si-al te gumang lou nading akhum a ann/ ane ding hoitah ipiathei pou leh akhang theilou leh athau theilou nading a um tuan sih uhi. Tuazia in Singtang a khum hoilou chite hi Aa khawipailou leh soisel nading hawlte suanlam khat maimai ahihi.

Singtang Aa khawi ut te thei ding apoimaw ahileh Aa ing hau chiang a huangsung khat akhum hoina te ahileh:
Singtang Aate huangsung khat a khum a ann ihoipia chiang in akhangin athau thei zaw uhi.
Singtang Aate a huangsung a khum hi guta leh si-al, pull eh natna tuamtuam kaisawn thei lah apat ahim (save) zaw uhi.

Singtang Aate hi munchin gamchin thai a ann hawl tea hi ua, a hiselna uh toh kitualou khat ava nekha chiang un damlou leh natna kikaisawn in asi phengphung thei uhi. A huangsung a kikhumte pen tuabang natna lah apat abit/him zaw uhi.

Tulai Aa natna Bird-flu kichi te hi Gam Aa leh Vasate apat ahing um ahi a. Huangsung khat a ki khumte hi tambang natna te lah apat ahim/ abit ua, Aa kikhumte sa ne hi ahimpen ahi.

Aa ahuang sung a hoitah a kikhum te hi azua hun chiang in zong amat leh abuaipi anop tuam mama hi.
Singtang Aa khawi a kipan ut ten kipat tungin khum thei sih nanlei akhumna ding ngai poimaw masat pen a nei ding a alemtang masa pen a akhumna ding bawl akhum ding ahihi.

AA-PUUL:

Puul hi gankhawiten I laupen uhleh I thanopna uh dal pen ahi a, Mitampi ten Aapuul/Ganpuul tun ding lau zia in gan khawi ngamlou in aki um a, mitampi ten ganpuul zia in gankhawi hi nehawlna chinglou leh lau huai(Risky) bang angai in gankhawi sang a nadang sep a hasa tah a hin a ut zaw uhi. Puul ilau zia ua gan ikhawi gamlou uh zong adih natan a um a, Singtang a nehawl tawm leh Sum leh pai neilou akitam zia in gan tampi khawi a puul in angtha sah bei ding hi chan/tanna liantah(Great lost) ahizia in Puul hi alau huai mawng khat ahihi. Aapuul hi gan doctor te doh a damdawi toh hoitah a I etkawl leh puul a shi ding te aven thei hi.

Atangpi in Aapuul tahtah atung ngai seng sia, eiten puul in atha ichite uhi puul tahtah hilou in damlouna/natna kikaisawn zia ahizaw hi. Aate hi natna veithei leh kikai sawn baite hi in, Ann neng leh silkidah huai tahtah na ahi ua, etsahnan, mihing sungkhaw/eekhaw tee e leh gan damlou ee te hi Aa ten a hua/ ahiselna uhtoh kitualou ahi a, tuabangte ava nekha chiang un adamlou in, khat damlouna khu tampi in kaisawn in asi zel ua uhi. Tuazia in tuabang ntana leh oul danna akailou nading ua damdawi tawh etkawl zing angai hi. Aa khawi hi central solkalin singtang economy devolopement policy khat a ana nei zia in district leh Block chin ah gan doctor a um chiat a, Singtang khua khat a Aa khawi in 10 lah ki um chi Vetenary Doctor ten ang thei chiang un eite sang in ang tha nuam zaw ding ua, solkal apat panpi na tuamtuam umthei te ang ngaitua pi pai ding uhi.

GUTA LEH SI-AL:

Aa khawite adingin guta leh Si-al hi ahuot huoiin anin huoi mama a, guta leh si-al lauzia in mitampi ten Aa khawi itawp san/ithasiet law ahilou leh khawi tam ngamlou tampi aki um hi. Aa khawi dan ding leh ahoi/alawna igetchiang a igetzaw masang a sanna/dawnna a imu uh Guta, Si-al/Sanga gumang ding leh pul tun ding launa thu ahi tangpi hi. Tambang guta,si-al/sangate hi iven leh buaipi ding pen ahizia laupen leh lungkham pi tham aching sihi.

Guta I chite hi vengsung khawsung mi damdawi khanthei bawl leh zudawn te ahi tangpi ua, tuabang a guta I theite khawsung vengsung authority/committe a report mai ding ahi. Khopum a Aa khawi a pan ingla tahtah chiang in Associationte nei in guta leh migilou lah akiven nading dan ang kibawl touzel ding hi. Si-al hi dai hoitaha ikaileh a venthei hi. Guta leh si-al in I gan khawi khat leh ni ang gu mangsah ding lauzia a gankhawi dintawp ahilou leh Gan khawi a kipan ngamlou te hi milungsim sie, asep khietsa khat lehni midang ten gilva na anei ding thangsie te ahizaw uhi. Mi lungsim hoi ten atheitawp sua avenge ua amang aum nalai chiang in khannan, mamnan ananei heh aw, chi a gualzawlna kamteng aha khie vua, tuachin gualzawlna amu zaw uhi. Aa khawi a ikipat khiat vanglah leh Guta leh Si-al gumang joulou khawpa tam akhawi sawmding ahi a, tuabang a Aa khawi theite hi gualzawlna khat ahi hi.

AA NATNA(BIRDS FLU):

Birt flu kichi hi Aa leh Vasate natna chikhat ahi a, Khovel a natna kikaisawn thei Aa leh Vas ate sa ne apat mihingte tung a natna kikaisawn thei ahihi. A tangpi in Bird flu hi khovel a Vasa Europe leh Asia gam a khawlum leh khovawt zui a ahawnhawn a kituan leh pem te natna ahi a, Atangpi in tuabang Vas ate hi tuipi leh luilian gei a ganhingte ne a hing, gam changlah a koima kaplouna leh solkal in a humbit gam lah a um te ahi a, Tuabang natna (Birds flu) akimu chiang in akimuna apat Km 5 sung a Aaleh Vasa lam him him aki that bei zel hi. Tuabang a munkhat a Bird Flu kimu zia a Aa kithatte hi solksl in Compansa tion apezel hi.

Ei singtang gam lah tuabang Vasate muzong kimu ngailou ahizia in lau leh Aa khawi lou nading ahisia, Vangsiat thu a I gam a tuabang natna Bird Flu akimu a I gan khawi teng tha angai leh zong solkal in panpina ahing pe ding hi. Tuazia in singtang Aa khawi hi sil lau huailou pen leh nasep gimna umlou pen ahiban ah sing apat a khopi sung sum lalut thei napen khat ahizia in Zou taten saingtang Aa khawi lam ilungsim uh heithei in kipan pai thei lei eima innsung hasatna tuamtuam tea pat iki ningching thei uhi.

TANGVAL THAUTAWI TE/ SINGNUAIMI TE:

I gam a Aa khawi leh gan khawi ding get chiang a, ihau uhleh suanlam hoi mama khat ahileh tulai tangval thau tawi te/ sing nuai mi tea hi a, sing nuai mi ten ang get leh a thawn a angla sah ding uh lau na zia a kikhawi lou bang in akigen tangpi hi. Sing nuai mi thautawi ten I Aa khawite khat leh ni ang mat sah ding uh lau zia a ikhawi ngamlou uhi silpei dan ithei tawm zia uh ahihi. Tulai in thautawi leh tawilou in koima sil athawn in a gum lasah ngai sia, lahlaw sil thu akhat leh ni angnget uhleh hehna leh isiatlaw nading ahilouleh itlou a ipia mai hi ahoi pen a, tuachia khatvei nivei ipia chiang in ama uh zong kipa in ang nget kitding akisuangla in ang maw nget ngam nonsih ding uhi.

Tualeh atangpi in thautawite hi kumtawp ah emaw kumkhat in tax bang in khatvei hi chu pia angai himhim a, tulai igam siatna in a kentel/igam pei dankhat ahita hi. Thautawi chivang a mimal silneisa tung a danlou tah in agamta thei sih ua, tuabang a gamta aum leh khosung authority leh alamkaite uh kung tut maiding ahihi. Tuazia singtang a Aa khawi ding ten thautawite hi hinglau lou in thautawi, guta, si-al leh puul in amat bei zolou khop atam khawi sawm zaw lei koipou in ang kipapi zaw ding hi.

Silbawl nasep leh nehawlna bangkim a hasatna leh buaina neuneu khat leh ni umlou theilou ahi a, tua hasatna leh buaina te maitua leh chingfel/sufel/beisah(Problem solve) nading in imi hina uh leh I hangsan nate uh isua uh angai hi. Tambanga eima bawl theite bawl dinga theitawp isuana uhi lawchinna hingpe tu leh lawchin nopna leh kipana ineina uh (Necter) ahihi. Tulai khovel hi ahat leh abawl theipa hinkhiatna (Survival of the fittest) na ahi a, mitten a um um sepa ne mu nading ahipou leh bawl a si leh man laulou khawp a nehawlna gam ahita zia in eima hinkhiat nading ngaitua a I theina tengtawh I pan uh ahun ta hi.

AA KHAWISUNG A BANG NEDING E:

Aa khawisung a bang e kane ding chihi dohna atam mama a, Singtang a Aa khawi a kipat zia a nasep dang leh ine hawlna taisan/tawpsan paiding china ahi sia, Aa khawi in inasep pangai sep nading adal sihi. Singtang nesep pen agim huailai in gimhuai nanleh singtang a hunawl tampi kinei ahizia in abulpatna a hunawl zah kanatna bang a khawi khawt ding ahihi. Aa khawi dingten Aabu bawl leh daikaih te hi zingkal hundang a bawl thei ahihi. Aa neisa/khawisa ten Aabu/Aagil neukhat belap/ kelet ding ahimai hi. kum khat sung lah ing khawi chiangin ang hawnching panding a, apiching/zuathei te ing zua khiat chiang in sum ahing lut paiding hi. Aa man a isum mute hi eima ne ban ah Aa an leh poimaw tuamtuam te leina a zah phawt ding ahi.. Tuachia Aa tampi ing khawi a nehawlna leh kitoudel chinga ithei a nasep dang semlou in zong ne mu tavang e chi chianga lou nasep tawpsan pan ding ahi. Tuazia in Singtang Aa khawi zia a ne leh ta hasat nading a um sia, a poimaw pen chu singtang Aa khawi te kanatpi sawmna lungsim nei a kum ni kum khum plan bawl ding ahihi.

AA ZUANA(MARKET) DING:

Silkhat poupou bawlding chiengin azuohna(Market) ding thei masat angai hi. I gam ua Aa khawi ten I Aa zuadan uh ahileh singtang Aa hi khopi sunga zuohdinga gari apat I kum chiengun Aa zuoh(meitei pangal) ten hingna lasahin a ut zatzat in angna leisah ua, ama un man tampipi a zua in sum tampipi alaw(Profit) uhi. Hoitah a ingaitua chiengin Aa khawi leh buoipi teng eiten I buoipinua un alawna (Profit)mu chu midang ahi zelhi. Aa khawi abul ipat chiang un bakhat sung/tawmkhat sung meitei pangal te kung a vazua zel phawt angai ding a, Mipiten ahoidan thei a Aa ing khawi tahtah chiangin tuabang maimai a bawlthei ahi nawnsih ding a, apia nading rate leh azuohna ding rate theisa a kg. a te chitchet ding ahi. Tualeh mitampi in Aa ing khawi chiengun aman, azuohna leh alahna (whole sales) dan huilangdan angki heng zelding hi. Bazar a toupi a zuasawn zawng eimi ma inghi dinga, tuachin I singtang nasepgate alawna midang in mu/la louin eimiten akimu zelding hi.

I gam(Manipur) sung a Aa khawi/zuasen lou khawpa tam ing nading un kum 10/20 lam ahing kivei man ding hi. Manipur a Aa man niam isah uh leh Mizoram a thawt khiat dan ahing um zel ding hi. I gam a AA lei ding ahing tam mama chiang in Aa lei ding in gam tuamtuam apat mi ahing kuan ding ua, Tuachin ei te va buaipi ngailou in I innjaang ah ina buyaipi mai ta ding uhi. Mizoram ah I Singtang Aa te hi kg. khat ah tulai in Rs.180/- in aki lei a, azua ten Silchar leh Bagha(Assam) vel ah Kg. khat Rs.130/135 in avala tangpi ua, silchar lam apat ang pua chiang un Kg. 1=Rs.150 lah in apia uhi.

Tuabang ah Zou mipiten Aa khawi lam a tuina/thanopna tahtah ing nei ua, Singtang khua chin Aa a ing khawi chiang un Aa mul bohna khawl (Dressing machine) te ahing umtou zel dinga Amul bohsa leh siamsa a koina ding cold storage leh refrigerator te ahing um tou ding a khovel gam tuamtuam athawt khiat a gamdang sum tampi igam a lalut nading lampi ahing umtou zel ding hi.

Bangteng hileh I singtang innsuan chin in i Aa khawiten I Aa khawi te uh apung thei nading ngai tua in atam thei bangpen in khawi pung sawm phawt lei abawldan ding ahing umtou in itheitou zel ding uhi. Apoimaw pen chu Aa khawi ding a abulpat a kinawlou leh khawl lou apei a masawn touzel ding a lungsim siam fel masat ding ahi. Aa tuazat tuachin ka khawi ding a tua hun/kum chiang ka inn kalam tha ding/tuami kalei ding hi, tuami ka poimaw kabawl ding hi chi a lungsim a tupna/plan bawl hi lawchina pulpu ahi a, mikhenkhat in sil ibawl masang a duthusam isaan seng chiang leh sil saupi I ngaitua seng chian in “Khau sauseng akikai awh ut” kichi khu ahing tung zel hi.

AA KHAWI HOINATE:

1. Singtang gam a ine hawlna te lah ah Kg.1.a Rs.90/-100/- kikal a zua thei umsun Aa ahi a, Haichi dang dang singtang lou a kum tungtawn a nisa leh guazu nuai a I buaipi te uh Kg.1 ah Rs.5-15 kikal man leh kumkhat a khatvei kila(Reap) ahi giap hi. I singtang Aa te zong kum khat a piching thou ahizia in Singtang lou bawl a ithasen zat leh igim thua zat, I lungsim leh ngaituana izah/sen zat Aa khawina in seng talei alet tampi in akilaw zaw ding hi. Etsahnan: Singtang louhoupa khat in kumkhat ah haichi Rs. 15(Atam thei bang pen a sut in) a zuathei Quntal 10(1000 kg) la thei taleh a khumkhat nasep ga Rs.15000/-(Singkhat sangnga) a ching giap hi.

Amapan Singtang Aa khawi in Kumkhat a Aa quntal 10 (1000kg) kg1. ah Rs.90 in zuakhia thei taleh akumkhat nasep ga Rs.90000/-(singkua) aching hi. Singtang a haichi lei bawl alouhou pa kumkhat nasepga leh Aa khawipa nasepga (15000-90000=75000) Rs. 75000/- in akikhie hi. Singtang louhoupa sangin Aa khawipa Kumkhat nasepga Rs. 75000 in atamzaw hi. Kumchin in Aa khawi in Aa quntal 10 lah zua khia thei talei kumnga sungin sum Rs. 4.5 lakh ala lut thei ding hi.

2. Singtang lou a haichilei bawl hi hunbi(season) nei ahi a, kumkhat a khatvei aga aki aat/la giap a, kumkhat nasepga zat mukit nading in akumkit angai hi. Aa khawipen ahunbi(Season) neilou a ikhawi apat hagup sungin apiching man a, hagup zaw apat ibuaipi pai tan tan aga/alawna akimutou theizing hi. Aa pen khat vei atui atha leh hakhat hani zaw chiang in atui kia thei a, kumkhat sung in 3/4 vei atui man hi. Etsahnan: Aapi 5(nga) atuitha/achi ding in khawi talei,kumkhat sung in 3vei chiat tangsawm in tuitaleh zong Aanou 150 akinei man hi.

3. Aa khawi hi nasep lah a thagimna umlou pen leh nop pen ahi a, Aa khawi pen a bu/khawina ding khat vei hoitah a I bawl leh kum tampi akisen thei a, Singtang louhoute banga doupi nisa leh huipi guapi thua leh kum chin louvat, Mangkhaw, aham nivei thumvei haw ding a um nonsihi.

5. Singtang lou nasem ten guatui kiat hoilou kum leh kumsiat kum chiang in akumkhat nasep uh athawn/bangma lou in abeithei a, akumkit nasep hun anga uh angai zel hi. Kumsiat kum a ane ding uh a um leh zong akumkit nasep hunsung a ane ding uh phou tamsen la in akumkit chiang anasepga uh muding/tan ding neilou in um thei uhi.

Aa khawi te lau pen Aapul tunding ahi a, Aapul pen gingtat leh lau bang in a tung ngai seng sia, vangsiat thu a Aapul atun leh zong Aa teng asi bei sih a, Adam sun tetoh hasalou tah in bul aki pan kia thei hi. Tualeh Aa pul pen I Aa khawite damdawi toh hoitah a I etkawl leh pul lah apat aven thei hi.

6. Singtang lou nasep ten dam lou hitan a sum leh pai poimawna khat anei chiang un sum neisa aneilou uh leh a lou nasepman apat piading in leiba ala ua, natna lian/lauhuai(serious) deu nei the adingin lou nasepga apat ki etkawl dam nading sum mu ahasa mama hi. Tuabang vangsiat thu a natna nei khyate adding in kumkhua azawnna ahi thei hi.

Aa khawiten damlou hitan atua chiang un apoimaw dan in akin akin in a Aa khawite va zua in apoimaw bang uh sum anei thei uhi. Natna lauhuai deu vangsiatthu neikhate adding in Aa khawi tam lam a panla in sum muna anopzaw mama ding hi.

7. Louhaw leh gankhawi hi singtang economic khantou nading a hoi pen ahizia in India government in nasah tah in singtangmi te changkan na ding in panpina leh scheme tuamtuam ana bawl a, hinanleh eigam a singtang louhaw dan hi solkal apat panpina mu thei natham a lian a umsia, singtang louhaw apat solkal panpi na muding aki huai sihi.

Aa khawi eaten ina theikha ngailou vang un gamdang(State dang) a Aa khawi ten solkal apat panpina loan leh subsidy tuamtuam mu in singtang mi tampi ten ana dingkhiat /hausat pi uhi.

8. Singtang louhou nasema nehawlding in mi damthei, hisel leh thahat te ding in nemuna leh kining chinna ahi a, mi hisel seng lou leh thachau lam te adding in singtang lou nasep apat kining china agamla mama hi.

Aa khawi a nehawl nading in mi hilsel, damthei, thahat leh taima te ding in ahoisem a, hinanleh mihisel lou leh zawngkhalte ading in nehawlna hoi leh hausatna lampi umsun ahihi. Tuabang a mi hisel leh damthei a singtang nasep leh nasep nadang nehawlna tuamtuam thul lou a innjaang a sum tampi lalutna(Side Income) hoi mama ahizia in mitaima te adding in double inn come neina ahihi.

9. Singtangpa lekha siamna leh zilna neilou khat adingin solkal nasem khat halaw zat sanga tamzaw singtang apat sum mutheina um sun ahileh Aa khawi ahi a, tuabang sumtampi singtang louhou ten amang un zong amat pha sih uhi.
10. Singtang lou nasem a genthei leh hasa tahtah a tate school kaisah ten tate laisim thei hi ilungkimpi leh ipha tan uh ahi mai a, tate laisiam a nasep leh kham ama ua ang kikhuat khiat thei uhleh ivangphatna ahigiap hi.

Hinanleh Aa khawi a hapang apang ten tate school akaisah zou ban uah akham lei nading tan in hasatna seng umlou in sum anei thei hi. Singtang nu leh pate theiding apoimaw khat ahileh tate hi Pasian gualzawl na goumanpha ahi a, tate gualzawlna dihtah ahina ding in officer khat ahi emaw halaw nei khat ahi angai a, tuabang goumanpha dihtah ahithei nading in nu leh pa ten akham lei nading sum ana hawl siam angai hi.

Etsahnan: Nu leh pa ten tate solkal kham neiding ahilouleh sipai lut ding a deiten tulai kham himhim siamna ban ah sum a lei angaidan thei angai a, tate kham lei nading sum mu theina umsun Aa khawi ahidan thei a Aa atamthei bangpen akhawi ding ahi.

Singtang Aa khawi hi singtang economic khantou nading a hoimama leh mizawng leh genthei tahtahte ading a kidawp kangna hoipen leh umsun ahidan theiin sawisel nading leh suanlam ding hawllou in ineibang bangtoh abul panin bawl pai thei lei alawna mu masa akihi mai ding hi. Tambang a khantou nading leh masawn theina sil kigente hi midang bawl dinga koiding ahisia, eima mimal/innsung khantou leh kining ching nading a kigen ahi chi thei singtang innkuan chinte kipat paithei lei adei huai mama hi.

BROILER AA:

Broiler Aa hi summu nading(Commercial) ding mawngmawng leh khawvel miten Aasa kiningchingtah a amuthei nadinga misiem ten a siemkhiet uh ahi. Khawpi sunga hotel leh mundang a I Aasa nehte uhi broiler sa ngen ahia, boiler Aa hi local Aa te sangin a khangin a lien zaw a, hakhat achin apat asa neching in hathum sung in Kg 4 lah aching man hi. Asa zong min bai in atuidan zong danglam senglou ahizia in a demand asang in a commercial mama hi. Broiler Aa khawi hi summuna hoitah ahi a, khopi sung ah demand asang mama hi.

(a). BROILER AH KHAWIDAN:

Broiler Aa hi igensa bangin hathum sunga pichingman ahizieh in a khawidan zong adang deu hi. Broiler hi anou a lei a bawm sunga khum ding ahi a, huilang leh khawvawt ngamlou/zoulou ahizieh in a umna uh a lum thei nadinga electrict sa (heat) bangtan ekhat pieh angai hi. Kalkhat kal ni vel angching chienga a tuom a koia ann leh tui hapieh a pieh maiding ahi. Broiler Aa pen ann leh tui ane tam pouleh khang ahi ziehin ann leh tui tawh kining chingtah a khawi angai hi.Broiler Aa khawi hi nehawlna leh kitoudelna ching ahi a, a khawi ut ten tam anuai abang a kipat ding ahihi.

A khatveina a Broiler Aa nou hunkhop khat (10-100) kikal eima lemtang dana zila la ding ahi a, tuateng kalkhat kalnivel sung electrict sa toh etkawl ding ahi. Tuazaw chiang a koikhiet/ suonkhiat a, anou dang hunkhop lahkia zel a, apiching lamte zuoh khiet a Aa ann ding leina a zah tou zelding ahi hi. Tuachia hanga hagup lah vel ing bawl chiang in a lawna ang kilang khie ngal hi. Silkhat (sundawnna lam himhim) bawl ding ten I thei ding a poimaw khat ahi leh sumlut leh pot (Income leh expenditure) hoitaha gelkhiat gige (account maintenance) angai hi.

Broiler Aa khawi hi local Aa khawi sang in taimat angai in sum nei angai hi. Broiler Aa tehi ann ne a anesate ee a thakia a nezel a digest nadinga tui dawnzing tea hi a, tuachia ann leh tui tasam lou akoi zinga gilkial manlou a ikoi zia in a khang bai in apiching bai hi. tualeh a ee (dung) atambai in anamsie ut mama a, khawpi sunga Broiler Aa khawi tehi Aa ee gimnam ziain invengte tawh kimu siamlou theina ahi zia in a ee hep siang gige angai hi. Broiler Aate hi gannatna leh puulin a man ut mama a, tuaban ah sinlian natna anei ut mama uhi. Tuabang natna akailou nadingin gan damdawi pia tawh etkawl zing angai hi.

Broiler Aate hi hathum a Kg.3/4 lah chingthei pai in a zua thei pai hi. A khawi hun sawt lou dungzui in a ann man ah sum tampi a lut in buaipi zing angai ngai mama a, Broiler Aa 300/400 lah khawi nading in mun lian apoimaw in taimat a mama angai hi. Mithasie leh sum neilou te ding in lawchin leh hausatpi aha sa mama hi.

VOH KHAWI (PIGGERY):

Voh khawihi nehhawlna ching leh bawl tahtaha bawlte dinga hausatna ching ahi a, Adia in mizawng leh genthei lam te adding a kidop kangna leh nehawlna hoi tah ahihi. Voh khawite panpi nading in solkal in loan apia zel a, hinanleh Voh khawi lou a loan la akitam zia in Bank lamte zong a khaudeu ta uhi. Hinanleh atah a gan khawi a nehawl te adding in Loan hi bang chilai pou in ala thei gige hi.

Ei Zouten atangpi in Voh khat leh ni khawi aki um a, hinanleh nehawl na leh hausatna tham ching akhawi aki um sihi. Singtang lam ten atangpi in singtang voh aki khawi a, singtang voh te hi aneu in azua alaw sih hi. Khopi sung a Voh khawi ten Sai Voh akikhawi a Sai Voh te hi alian in aman zong atam a, Akhawizong anop zaw hi. Eimi Voh khawi ten a ann ding sum seng a kilei lou in insah inhangte an neng aki lakhawm hi. Voh khawiten izuah chiangun Rs.8000/- 9000/- akikhong thei a, Voh nou kila/lei kit in bul akipan tha zel hi. I gam a Voh khawite hi atangpi in innsung a nupi ten abuaipen ua, Pasal/papi ten akigal et in akhen in Vohbu ding ava bawlpi giap uhi. Innsung a nu pen in a innsung mawpuana ban ah buai sa sa a Voh khawi in azua hun chiang in innsung poimawte leina ban ah ne leh tah ah akana mama a,Adia in ne leh ta hawltawm leh nasep mumal neilou te adding in hasatna na nasa tah in adawn zangkhai zel hi. Ei te Voh khawi dan hi abuaipi teng nupi ten buaipi in azua chiangin Pa ten bangkim ah thuneina teng atang zel uhi. Voh zua chiang in alaw dan leh akanat dan Pa ten a theisiam pen uhi ua, hinanleh tampi ten “Voh khawi tambang a law ahileh, Hoi e kei innsung a papen hing kipan vang e” chi a kipan a theitawp sua apang getding aki um nai sihi. Mitampi ten Voh khoi in innsung poimaw T.V, Fridge leh sil dangdang kum chin in aneithei uhi. Tambang a kum chin a Rs. 8000/9000 lah ing lalut chiang in innsung khosah leh hinkho Mandan zong ahing nop tou zelding hi. Atangpi in ei Zou te Voh khawi ten khat leh ni kan aki khawi lou zia in alawna leh ahoidan I thei pha si uhi.

Voh khawi hi mizawngte ading in kiningchinna leh khangtouna ahi a, mi hausa te ading in hausat kibelapna hoi mama ahihi. I Gam ah Vohpi khat Rs.8000/- - 9000/- (Sang giat sangkua)lah aki khawng/zua thei a, Tua ahileh khatvei khawi in Vohnou 10 khawi in apiching chiang in zua talei Rs.80000/ -90000/-(Singgiat leh singkua) lah akhawh thei ding hi. Solkal nasep neilou leh nasep mumal neilou te adding in hausatna hoimama ahihi.

VOH KHAWI DANDING:

Ei Zou nasep leh nehawlna det neilou a kilaw tawm leh nehawl tawm te adding in Voh khawi hi nahawlna hoitah ahiban ah hausatna ching ahi hi. Nupa in tuam tuungpan leh innsung piching nailou khat adding in Voh khawi a bulpat ahoipen hi. Vohnou khat leh ni hi ji ten a enkawl zou tangpi ua, tua ahileh pasal ten nehawl nalam buaipi in ji ten Voh nou khat ana buaipi in kum khat aching chiang in zua tah leh Rs.8000/9000 kikal lah a kikhawng/mu thei ding hi. Vohnou ni khawi kit in Pasalten hun awl kal ah buaipi in va etpi zel leh hasatna umsenglou in kumkhat sung in Vohpi ni anei ding hi. Tuchin Vohpi nilah ah khat nou neisah in khat pen zua tah leh Rs.8000/ 9000 anei ban ah Vohpi noukai anei nalai ding hi. A Vohpi in anou sawm lah nei in tuateng lah anou neiding in Vohnou 5 lah khawi in adangte azua kia thei nalai hi. Tua Voh leh anou nga teng khawi piching sawm in nupa in theitawp in pang uhleh hoitah in a enkawl zou ding hi. Vohpi khat leh anou 5 teng in nou ang nei kit chiang un Voh nou 30/40 lah ahing ching ding hi. Vohnou 30/40 vel leh Vohpi 5/6 lahvel nupa chau a etkhawl hasa sahten mikhat Voh anhawl leh enkawl dingin guai in hakhat ah Rs. 1000/- 1500/- lah pia maiding ahihi.Naseppen leh buaipipen nei in Pasal khat ading in Vohnou 30/40 vel leh api 5/6 vel etkawl hi sil hasa ahisih ding hi. Vohnou 30/40 lah a 10 lah khen in adangteng khat ah Rs.2000/-zua talei sum Rs. 20000/30000(Singni/singthum) vel ahing lut/mu thei ding uhi. Vohpi khat in kum khat ah nou 2/3 a neiman a, Vohpi khat in nou 10 lah anei tangpi hi. Vohnou 10 khawi piching in zua talei khat ah Rs, 80000/90000/- lah akikhawng thei ding hi. Rs. 15000/-lah I migawi pa law ah bei in Rs. 15000/- Voh ann man leh sil tuamtuam ah bei taleh, Rs. 50000/60000/- lah aki tangpha nalai hi. Vohpi khat in kumkhat ah 2/3 vei nou nei man ahi zia in atung a isutna/hisap sang in sum aki lalut/mu tamzaw thei nalai hi. Kumkhat a voh khawi a Rs.50000/60000/- mupha te hakhat law hi Rs.4000-5000/- lah a tung pha hi. Voh khawitu te taimat dan azil in asang a tamzaw amu thei nalai ding hi.(atung a voh man leh alaw zat I sut te hi alawzat tomtheibang pen a hisap leh etsahna maimai ahi a, atah abawl ten a theisiam pen ding uhi).

Etsahnan: Zou khuo khat a inn 10 in Voh khawi chiat in kum khat ah innsuan khat in Rs. 50000 -70000/-lah sum ki lalut thei taleh tuami khua kum khat income Rs. 500000-70000/-(Lakh nga leh lakh sagi) kikal ahi ding hi. Zou khua 20 ah inn 10 chiat in Voh khawi in kumkhat ah Rs. 500000-700000/- chiat lalut theitaleh Zougam economy Rs.1 Crore lahin a khangtou ding hi. Kum 10 sung Zougam ah in suam chin in Voh alaw thei bang pen in khawi chiat lei Atawm pen in Zougam economy Rs. 10 crore lah in akhangtou thei ding hi.

KHOPI SUNG A VOH KHAWI DANDING:

Voh khawi hi singtang lam sang in khopi sung ah akhawi aki tam zaw a, Khopi sung a Voh khawi hi a ee anam sie in innsah innhang tetoh ki musiamlou na aum ut mama hi. Hinanleh tuachia Voh khawi ut ten a e kikhawlna ding a lei laih kua a tuami sung a luang lut sah a a uih lou nading a damdawi sungsel ding ahi.(Khopi sung a Eebu/Septic tank adimchiang in epai akilaw a um a, septic tank uihlou nading damdawi khat a um a, tua damdawite drop ni maimai in septic tank 10 sq.ft. sunga ee ui agimnam teng abei sah thei hi). Innmun leh huam nei hoi ten ataqm thei bang pen a khawi pung sawm ding ahia, Anei hoilou ten zong khat leh ni khawi sawm chiat ding ahihi. Etsahnan: Innsung a ineilou khat T.V. lei nading, Fridge Lei nading, Christmas/Phalbi nil eh puan lei nading, Naupang school admission bawl nading leh lekhabu lei nadingte hi mitampi te buaina ahi a, tuabang innsung puagih dawn zangkhaina dinga Voh khat leh ni khawi ahoi mama hi. Voh khat leh ni khawi hi innsung a Pa te nasep gimna nuten apanpi theina hoitah ahihi.

VOHNOU NE$ITAMNA (PIG A.I.)

Tulai khovel ah voh khawi hi mizong te kitodelna leh ding khiatna ding a hoi tah ahi zia in India solkal in nasa tah in ma anala in, misiamten voh chanchin hazil in ana zil uhi. Misiamte sepgimna leh solkal in mipite akhualna zal mizongten a zou phana hoitah khat ahi leh Voh pi atal pawllou a damdawi a kap a gaisah ahi hi. Tuami pen Pig A.I. akichi a, Pig A.I. kichi pen doctor siamten Vohtal chi/Bawtui(Boar cement) apat a lakhia in damdawi tawh enkawl in Voh tal pawl ngailou a Vohpi sung akaplut thei ding in a buatsai uhi. Tami Pig A.I. tawh kikap gai(Pregnant) Vohpi te hi a hisel in natna Vohtal apat akaisawn ding nasa tah a veng in anou zong apiang tamzaw hi. Doctor siam ten Vohpi atal pawl apat a gai leh Pig A.I. a akap gaite un nou anei zat kikhiatdan anuai abang in amu khia uhi.

Type of breeding …….. Vohpi gai zat………Vohnou piangzat
Vohpi gaidan ……(No of sows bred)…….(Litter size)
Pig A.I ………. 396 ………. 3190………
Atal pawl zat ……….. 236 ……….. 240………

Tam atung a table apat in Vohpi te hi atal in apawl sang in Pig A.I. dam dawi tawh akap gaite uh nasatah in apung zaw a, Vohpi 396 apat Pig A.I. damdawi tawh akap gaite Vohpi khat in nou giat neithei bang in akhai gual thei hi. Tuazia in eaten zong Voh khawi a kipan in misiamte silmu suah te kanatpi sawm in hapangf in pang lei nikhatni chiang in ikhangtou ngei ding uhi.

VOHKHAWI ETKAWL DAN:

Gan khawi te hasatna pen hi ganpul ahi a, I gan khawite pul in amat asih chiang in a it huai in apamai thei mama hi. Hinanleh gan khawi a nehawl te ading in Gan khawi te hi etkawl isiam leh pull eh natna tampi tea pat aven thei in gan khawi te adamthei in akhan ut mama uhi.

1.Voh khawi ten Voh bu siang thou sah gige angai a a ee phiat zing a tuitawh sil gige hi Voh adding chau hilou in aneitu te leh innkim te adding in anam sia seng sihi.

2. Voh ann apia hun apia leh agilva tah apia in Voh te akhangsah in athau ut mama uhi.

3. I Voh khawi te hi adam lou leh natna khat anei chiang ua, anat dan leh adamlou dan theisiam a, innsah inn hangte dawng mailou a gan Doctor te vadawh ahoi pen a, tualeh a damdawi zong bazaar a lei sang in Gan Doctor te kung a pat aimuthei te hi nasatah in ahoi zaw hi.

4. Vohbu hi buannawi leh mun tawpseng abawl lou ahoi hi. Ahithei leh sungpe / atuang bawl a a eel eh zun luang khiat thei nading abawl hi duthusam ahi. Vohpi nounei khat um nading in abu sung 6/8 ft.sq hithei leh ahoi pen hi.

5. Vohbu hi nisa in direct a sun lou in asideu leh alimdeu ah um thei leh Vohte adam thjei zaw uhi.

Gan khawi himhim hi etkawl pai angai mama a, hoitah a etkawl siamte adding inn pull eh natna dang te hi napitah in aven thei a, Tuabang a iventhei leh sumpi ngailou aamet/alawna ngen bang ahihi.

Vohkhawi hi khopi leh sing tang atengte adding a nehawlna hoi mama ahi a, khopi sung atengte sang in singta a Gari tun thei na lah a Voh khawi hi akilem mama hi. Singtang ah haina louhing atam in mun leh gam awng gan khawi te toh kitua thei ding atam mama a, Voh an ding haichi tuamtuam, Iskut, kawkai, hakai leh adang dangte hi huan ning leh loutul lah a atu thei hi. Khopi sung a Voh khawi ten Khopi sung a Vohsah poimaw(demand ) pe zoulou ahizia in singtang apat in Voh khawite adding in azuana(Market) ding ah lungkham nading aum sihi.

Voh leh Aa khawi hi ei Zou sumpi nei loute nehawlna leh hausatna ding a hoipen ahi a, Abul ipat apat a kum khat kumni sung kan nga ngailou leh tha gimpi nading umlou a ne muna hoipen ahi. Tuazia in Zou tate singtang leh khopi sung a genthei hasa tah a umten kilep nading leh suamlam ding suisui lou in kipan pai thei lei adei huai a, Tuachia kipan pai te hi aga lou masa dingte ahi zaw uhi.

1 comment:

Dr Purva Pius said...

Hello Everybody,
My name is Mrs Sharon Sim. I live in singapore and i am a happy woman today? and i told my self that any lender that rescue my family from our poor situation, i will refer any person that is looking for loan to him, he gave me happiness to me and my family, i was in need of a loan of $250,000.00 to start my life all over as i am a single mother with 3 kids I met this honest and GOD fearing man loan lender that help me with a loan of $250,000.00 U.S. Dollar, he is a GOD fearing man, if you are in need of loan and you will pay back the loan please contact him tell him that is Mrs Sharon, that refer you to him. contact Dr Purva Pius,via email:(urgentloan22@gmail.com)Thank you