Sunday, November 30, 2008

ZOUGAM LEH BUSINESS (SUMDAWNNA)

- T. K. Lama, Aizawl, Mizoram

Business hi mihingkhat in ane mu na ding a silkhat a buaipi pen leh akingah na pen hi business ahi. Tua asil buaipipen khu summu nading a midang sil ama sepkhiatsa emaw midang sil siamkhat alaw(Profit) nei a azua khiet khu business aki chi hi. Eimiten business ichi chiangin dawr kai leh dawr bawl lam I kawsah deu ua, Dawrkai hi mi nautang nehhawlnapen ahizieh in adih natan a um hi. Dawrkai hi thagum zanglou a toumun a nehhawlna leh summu namun hoitah ana hi a, mite deiding sil zuohna leh mi ten asil poimaw te uh a leina mun ahizia in dawrkaia nehawl hi nehawlna hoipen ahihi.

KHANTOU NADING A BUSINESS POIMAW NATE

Business hi tulai khovel khangtou nading a poimawpen khat ahia, Business umlou in khangtouna a um thei sihi. Mihing hinkhua leh khovel khantou nading a business poimawna te anuai a bangin amu thei hi.

Business bawlten sum muna hoitah aneizia un ahindan uh a chang kang in a adeidei uh silhoi leh mantam te anei thei uhi. Business bawlten nichin a sum hing lut ahizia in sumza leh ne leh ta lam ah aki ning ching uhi. Business bawlte zia in nasep leh kilaw nading tuamtuam mihasa leh mizong ten anei thei pha ua tuachin mizong leh gentheiten nehawlna hoitah anei thei uhi.

Business bawl a mipiten sum ang nei chiang un nam mel ang kiheng zel hi. Tuachin gam leh nam angkhantou in miten zaana (Respect) angpia ua, isilbawl leh nasep ah ma akisawm zel hi. Business bawl dingin lekhasiam hi duthusam hinanleh lekhasiamlou te ading a bawl hasatna umsenglou sih a, Lekhasiam lou leh mizawng khat adding a nei leh lam a gualphana, dingkhiatna leh hausatna lampi um sun ahihi.

Ei Zou ten atangpi in solkal nasep khang kilena leh nopsatna bang a ngai in ha del a del in, solkal nasep neiphalou tampi ten kinepna neilou bang in, nadang sep sawmlou leh sil dang dang bawl sawmlou in damsung a hausat kinepna neilou in hinkhua anop thei bang pen azah sawm in mimaw um in I umzel uhi. Tambang a lekhasiamlou zia leh solkal nasep kineppi phalou zia a I maw um uhi ngaidan dihlou leh mimal leh nam bang a kithu hilna iza tamlou zia uh ahihi. Khovel ah laisiam a solkalnasep chau hi nehawlna leh nopsatna ahisia, Laisiam lou amihausa leh minopsa igam ah mu ding mi tampi a um hi.

Thupil khat in “Hausat na ut leh business bawl inla an ngawl lou na utleh sawrkal na sem in” ana chi hi. Tulai in Solkal nasep hi hoi in dei huai nanleh mitampite ading in kineppi pha ding ahilou ban ah solkal nasep nei nading in lamsau zui angai ban ah sum leh pai tampi seng angai zel hi. Laisimna lam a tuisenglou leh sum neilou ten Business lam a habawl a bawl in lawchin sawmzaw lei sawlkal nasemte sang in nasatah in ma akisawm in aki hausa zaw thei hi.

Business bawl hi I sil zuoh a zilin kum ni kum thum a hausat khiat theina ahia, I gam a business I chite hi dawrkai a hi mai a, Business leh dawrkai ding in lekhasiam leh zilsang sese angaisia, eima taimatna leh guntu natawh ipan leh sangpi tun theina ahihi. Business hoina khat ahileh nichin a sum hinglut ahizia in poimaw tuamtuam awlsam tah in akilei thei a, tuachia nichin a sum hing lut pen ina khawl siam a, Zu leh sa tawh iten lou leh tomlou kal a hausatna ahihi.

British ten khawvel a nitumlouna gam (Land of the sun never set) aluo thei napen uh ahileh a businessman te zieh ahi. British (Sapte) te hi mitaima te ahi ua, a gam ua khut a silsiem a pat khawl (Machine) a silsiemdan ang mukhiet (Discover) un, a agam un a poimaw zat sang a tam (surplus) sil ang siemkhie ua, tuate gamdanga zua in migam apat sum tampipi a lalut uhi. Tuachiin a migam apat a sum lalut te uapat a gam solkal ah tax tampi a sunglut thei ua, agam solkal in galvan siamna zang in khovel nitumlouna gam aluothei uhi. British mipiten dawrkai leh business hoi dan anathei a mi nautangte dawrbawl a khovel munchin a ana umzia un Franch emperior Nepolian Bonaparte in British te hi ‘Dawrnga/dawrkai nam’ (Nation of shop keeper) ana chi hial hi.

Nam bang Business leh dawrkai ahoidan ettawn ding a imupha uh unau Luseite/Mizoram ahi a, Mizoram khantou na leh ettawn dinga hoi mama khat ahileh Agam ua Kol leh Vai dawrkai aum sah lou uh ahi a, Kol leh Vai dawrkai a chiang in a umna gam ua sum te akhut uah alut bei zel a agam mite aki khangtou thei sihi. Mizoram ahy kol leh vai dawr kai aq umsia, agam ua dawr lianteng hi mizoten anga ua, tuachin mizoram sum kolgam lam alut loua agam sung ma ah akivei(Circle) chiang in mi9 nautang te adding in nehawlna leh nasep na in ma a sawn mama hi.

Ei Zou te itenna khopi sung uh Lamka khopi sung a dawrkai/ dawrnga khut zungtang hia/hip a simtham zong aki umlou hi nambang a ikhantou theilou na uh khat ahihi. Nambang a I khanlou nading un I gam ua Business mun za a sawmthum( 25-30%) vel ilua/inei uh angai hi.

ZOU TE LEH BUSINESS:

Ei Zou sung ah business a bawla lawching leh hausa getding aki um naisia, Lamka khopi sung ah dawr um teng lah ah ei Zou Dawr simding hilei khutzung hip asimthei nalai khop in aki tawm hi. Dawr bawl ding a kipan khat leh ni aki um zel a,hinanleh sawt bawl zoulou in aki dintawp zel hi. Tambang a igam sung ua sumdawngt/dawrkai itawm zia un mimal leh nam bangin ikhangtou thei sih uhi. Business tuamtuam leh dawrkai itam theilou zia uh hiding a gingtat huaite ahile:

Busines bawl ut tampi ten kipatna ding sumpi(Capital) ineilou uh ahi tangpi hi.
Business a ettawn thei ding khawp a lawching ana ki umlou zia a bulpan ngamlou akitam hi. .
Hamkam siamlou leh midang maingaplou zia a dawr bawl ngamlou akitam zia .
Business bawl a dawr a touzing pailou zia.
Mite mai de zoulou a batmang ding lau zia.
Business hi hausatna naipen ahidan itheilou zia uh.
I gam sung ua zin leh leng(Strengers) banga kingaina lungsim inei zia.
Business hi kibuh gamna bang a ingai zia uh.

Tam atung a business ibawl nading a hasa isah te uhi sil hasa tahtah a um sia anuai abang in a chingfel/suhfel(solve)thei ahihi.

1. Business hi mite lawchinna mu apat kipat sese ding ahisia eima innsung dinmun leh nahawlna hoi pen ahi chia zia a bawlding ahihi.

2. Business bawl ding in hamkam siamtam a I costomer te hamzah bangbang zang thei lei ahoi mama a, hinanleh tuabang a customerte hambang a hambei thei koima a um sia,Eima ham a kamdam lah a isilzua te ahinabang a iget thei pouleh ahun mai hi. Adia in Lamka khopi ah eima ham chiat kizahna a eima ham zah zumpi ding ahisihi.

3. Customer kichite hi adei uh hing en a adei uh leh lei a,adeilou uhleh leilou a peikitte ahizia un ana maiza seng nading bangma aum sia, angdawh bang uh I na sang theia, aman zat ihil theileh ahun mai hi. Customer te kung a smiling face pia thei hi dawrngate ding a khutlai khat ahia, hinanleh smiling neilou zia a dawrkai theilou leh huphul nading a um tuan sihi. Smiling face miteng in neilou ahizia in customerte ina lungtha khumlou a houpi ngai a ihoupi a hun mai hi.

4. Dawr nga hi dawr a umzing ding ahi a, customerte hgi hinglut a adei uh amu chiang ua peikit te ahizia in leh anglut hunding kopiman theilou ahizia in dawr a ana touzing a silbang buaipi lou hamham ding ahihi. Inehawlna pen leh ikingahna pen ahizia in I Dawrkaia hamham ding ahi.

5. Mimaingal lou leh mizumtheite adding a mimai de hi sil hasa khat ahi a, hinanleh Business ine hawlna leh I kingah napen ahizia in kihangsansah angai a, Mibatsa a idawr atawp sang in ba pia lou a I peitouzel ahoi zaw chi thei a ba apialou ding ichite bangchibang in ngen in gen siam nanleh NO chi mai ding ahi.

6. I Business hi I ankuang leh I hinna pen ahiban ah hausatna lampi inei sun ahizia in lungsim ngaitua natengteng pia a theitawp apan ding ahia, I etkawl siam a ipichinpi leh mihampha, mivangnei ihimai ding a, ingaisah lou a iki thatda chiang in awlawl in eiman aki netum a tuachiang in kibuh gam na asua zel hi. Khovel a mi tampi business hi khankhiatna leh hausatna a anei ua ahoidan namanlou khawp a ahet lai ua ei ten kibuh gamna bang a ingai uhi a bawldan isiamlou zia uh ahiai, ibawlpailou zia uh ahia, ahilou leh midangten abawl a ahausatpi ding I thangsiat zia uh ahi maithei hi.

Bangteng hileh lekhasim lam a lawching zoulou ten business lam a lawchin sawm in lekhasiamte sang aneizawsawmna lung sim tawh panglei hausatna hoipen ahimai ding hi.

7. Mizawng leh genthei te adding a dinkhiatna leh hausatna lampi umsun ahileh business ahi a, hinanleh business bulpatna ding a poimaw pen SUMPI/CAPITAL ahia, Business a kipatna ding a sumpi hi minautang buaina zong ahihi. Business bawl ut a Sumpi neilou ten sumpi nei nading in nasep a sumpi hawl angai a, nasep a sumpi hawl hi lamsau leh kinep huailou na tan a um zia in mitampi ten hinkhua a hausat leh nopna nei /mu pha lou in a mualliam zel uhi.

Igam a sumpi hawlna ding a hoipen leh lamnai pen ahi leh Aa leh Vohkhawi a kipat ahihi. Singtang Aa leh Voh kum thum kumli lah khawi a tuachia sumpi ding inei chiang a business a kipat ding ahi.

Business hi mimal, nam leh gam khangtou nading ahoi ten ahi a, Business ah line tuamtuam um ahi zia in eimiten line khat chau enlou in mipitamzaw te dei leh poimaw lam en siam in business bawl in tu in kipan lei itu ita ten business bawldan ang siamtou zel ding ua tuachin khantouna liantah ahing um pai ding hi.

No comments: