Wednesday, July 30, 2008

ZOU TATEN PAWL THA I POI-MAW UHI

- T.K. Lama, Aizawl, Mizoram

Zou tate zougaal zaw apat kum zaa(100) ching ding ahita a, UZO(UMJO) kiphu apat in kum 50 aching kia tahi. UZO kiphu apat tunitan a I Zougam leh I Zou nam din mun I et chiang in gam leh nam khangtou na leh masawn melmu ding a um sia, singtang a I innten lou ten dan te uh zong Zougaal masang a ipu ipa te innten louten dan tawh kikhiatna anei seng nai sihi. Zougaal zaw apat tunitan (1917-2008) tan a Zougam hun kihei danglam dan mun ni ah akhenthei hi. Zou tate khovel um chil apatin kum 1954 tan hi khomial nuai a umlai( Dark period) achi thei a, kum 1954 apat in tunitan khova neu khat kimu pan ahi zia in (Simi-dark period) achi thei hi. Kum 1954 apat Zougam a Christian meiva hing lut in Zou tate himdan zune sane a dawi leh kau biatna leh sutpi zung a kithawina culture te kitawpsan in Christian culture a kizui a, Christian culture apat nam kikhaikhawm dan te ki theitou in UZO, ZYO leh ZSP te hing dingtou in tunitan in I Zou society tami pawlpi thumteng kaihuaina nuai ah aki um hi.

UZO in nam pumpi huap in gam leh nam adding in nuleh pa tan atangin nam sung ah thunei na pumlum anei a, ZYO in khangtha te nunga tangvel te kaihuai in gam leh nam khut leh keng a pangin si leh man na a um chiang khangtha ten ZYO min in kal a suan zel uhi. ZSP ten sangnaupang te laisim nalam buaipi in Laibuan( Matric-Exam) aum chiang in laibuan buan dingte tat hiamnan free coachingte anapia hi. I Zou nam kivai puadan I et chiang in Nausen khut leh keng bukim(Perfect) a piang bang in society khantou nading a poimaw teng (UZO,ZYO,ZSP) inei kim ua, hinanleh tunia Zou tate gual phana ki neilou leh nam banga gual nung deldan zong akinei thei nai lou hi tasa lam ah bukim nanlei lungsim lam a piansualna khat inei uh ahi nai thei hi.

Zou taten nampi kikhaikhawmna leh vaisaitu a inei uh UZO in ma hingla henla, nam khantou nading mipite kung ah hing tangkoupi uhleh chiin mipiten kinepna leh lam etna lian tah tawh ingazing ua, hinanleh tunitan a UZO lamkaite kan apat khantouna thuhoi thupha iza nai sih uhi. UZO kiphukhiat apat vaisaiten mipite khangtouna lam ngaitua / ngaisah manlou in Singngaat constituency a Zou taten MLA nei nading a buaipi ua, MLA nei hi silhoi mama hinanleh gam leh nam khantouna aching sia, mipi tamzaw khantouna hi gam leh nam khantouna ahizaw hi.

Tudinmun a UZO vaisaite hi laisimna lam a mitallang leh suan huai ding a umsih ua, Innsung hindan ah zong gualpha leh tal langzou zong umlou in kum lam ah lah naupang leh khang dong tahtah kholai a tangval te tawh kihau thei dingte khenkhatte adding a tawbal sat ngam ding khawp a naupangte ahizia un gam leh nam vaisai ding in amuan umzou seng naisih un, gam leh nam ngainatna leh puanat nalam sang in politic a hamphatna delte hileh aki lawmzaw uhi. Tambanga I gam inam vaipuate pichinna akitasap deu zia in igam inam leh mimal adding in kisuanpi leh hamuanpi ngam ahasa mama a, Gam leh nam lamkaiding leh vaisai ding in upadi, milaw chingte leh pension ma hing hithei leh adei huai hi.

Hun hingtung zel leh khovel kiheidanglam zel a Zou taten mi ipha ua nam bang a I dingkhiat thei nading un, I Nam sungah milian leh tallang, misuan huai tahtah tam kuamkhat aki umtah a, ama uh te pen siamna lam leh nehawlna lam a zong midang nam dangte sang a simmaw huaizaw lou, upadi leh kumlam zong upaseng nailou gam leh nam vaisai dinga lungsim giltah neite leh mipite ading a muan huai leh suan um migangte ading a zong zaa um khop a upa leh piching tamkuan tah akium tahi. Tuate laha tallang deute ahileh Pu. Thongdou, amahi Zou tate laha India sipai a tungsangpen colnel(Sipai Officer lal mama) ahi. Pu.T. Gougin amahi Zou tate laha M.A. Master of Arts) pass masapen leh Zomi National Council(ZNC) phutkhetu ahi hi. Pu. Dr. Lachinkhai ama hi Zou tate lah a Surgeon Doctor pension masapen ahi. Pu.Kamkhozam ama hi Zou tate Hagau lam a makai leh Zou Synod mu nading a lamkaipen anahihi. Pu. Kaizakham ama hi Zou tate ading nambang a dingkhiat nadinga sulsutu/Phutkhietu poimaw tah ana hia, Jou National Council JNC (Dt.23/5/1954). a founding President masa pen leh Zou tate Kristian sakhua a hingpuilut te lah a mi poimaw mama khat ana hihi. Tamteng ban ah inam sunga migil leh UZO a kumtampi ana kizang leh khosung veng sung a upadi a kizang Pu. Thangchinsuan leh midang tampi a um nalai hi. Ama uhte hi pilna leh siamna giltah nei, gam leh nam ngaina tahtahte, sing hileh agillaitah hidingte ahi ua, khangtha ten sing unlouna ah gua kizang chibang a, gam leh nam vaisaina khawl(Machine) apat ipai khiat leh ningkhin uhi inam khanmaw na pen ahihi.

Zou taten mi ipha nading un atung a imigil, leh upadi pension ten gam leh nam adinga apil asiamna leh atheinate uh mani makhual na neilou(Selfless) taha sunkhawm thei nading uh mun/pawlpi (platform) khat mipiten ipia uh angai hi. Pawlpi minding in Zou Innpi/Zou Tribe Development Committee/Zou National Front. Etc . (Ama uh deidan) chi ahiding a, Tuami pawlpi mintoh Government bangin Zougam leh mipite ang vaisaih ding uhi. Inam sunga nampi kikhai khawmna UZO inei ua, UZO in Sildang saiman lou a politic abuaipi zia a UZO dawn zangkhai/tha hengdingte ahizia un Politic a pawlpi/nam min a kigawl(Interfare) louding uh ahi. UZO inzong pawltha tunga kigawlna aneilou ding ahia, hinanleh Nam khantou nading leh nam sil(Issue) himhim a thuneina liantah UZO toh aki thukup ua khut leh khut kitu a apei ding uh ahi.

Tambanga gam leh nam lamkai ding a pensionte ichi zia ahileh ipu ipa ten Ni leh Hah mu masa ana chibang un amauh mimal lawchin nadinga hasatna tampi anatuasa(Experience) te ahi ua, Siamna pilna lam ah zong khangtha te aphazou aki umnai sihi. Amauh te siamna leh pilna beilou in asiamna leh pilna te uh ama uh mimal adding a azading teng zangzou a gam leh nam a ding a azah uh hunlai tah ahi zaw hi. Tuachia inam upaditen a siamna leh apilna uh asunkhawm thei nading uh platform mipiten ipia ua izah siam uhleh igam inam dinmun sangtah a hingtut thei nei ding uhi.

I nam sung a pawltha um chi vanga UZO ning khin leh etdawng ding china ahisia, UZO pen Zou tate political party khat banga koi a politic a zalenna neisa ahina bangin politic chauh abuaipi tou zelding uhi. Hinanleh nam sil(Issue) a UZO leh pawltha ten tami nou/kou bawl ding kichilou a, join meeting anei leh khut leh khut kitu kawma pei a, Sil khat poupou aki thuap zing ding uh ahi.

Unau paite leh Kuki gal zaw apat isingtang khua a bitna kimu lou in Zou taten khopi sung akibaw pan in, tuin lamka khopi kimvel ah veng tuamtuam minpua in vengtampi aki umta hi. Singtang lam a pat a hingpem ahizia un khopi hindan leh tawndan theilou zong tampi aki um ding a, tualeh nehawlna leh nasep hawlna ah hasatna leh buai na tua zong tampi aki um ding hi. A khen khopi sung a kitengsah a um dan leh hindan pel agamta zong aki um naithei a, tuabang mi leh khopi sung hindan leh khantou nalam a puihuai a lampidih kawmu ding amu uh pen pan ahingla ding uhi.

Zou tate kagam kanam ka it, kangaina/ka puana chi ten tami thu hoitah a ngaitua a pawltha hingpian nadinga lampi sialtu ihithei nading ua eima khawm a aw (Voice) isua uh angai hi. Ikim ua I unaute uh I et uhleh Kuki ten Kuki Innpi nei in, Hmarten Hmar Innpi anei ua, Paihte ten Paite Tribe Council leh Paite National Council (PNC). anei ua, Ei Zou taten UZO inei ua, hinanleh politic kan a buaipi manlou zia un Pawltha inei uh a poimaw mama hi.

( Thu kanaza dan in Chandel district a Zou taten UZO tung a lungkim zawlou zia in UZO against ding in Zou Peaple Council (ZPC) a ki huai khawm in Galvan tawi(Arm Wing) Zou Pueaple Army(ZPA) akichi uhi. Tambangte kangaitua chiang in ZOU taten Innpi khat ipoimaw dan uh leh UZO in Nampi a huapzalou kilahna leh a gasua hi in kathei hi. UZO ichipen Nampi huapzou min ahi a, hinanleh a lamkaite leh vaisaiten mipite lam et leh deibang a malana aneilou seng zia uh ahizaw hi. TUazia in UZO min ngaipen koiman ki dou sawm leh ki musit sia hinanleh Lamkaite vaisai dan a kilungkimlou ahizaw hi in ka thei hi).

No comments: